Таҳлиларга кўра, фуқаролик судларида кўриладиган меҳнат низоларининг аксарияти ишга тиклаш ҳамда иш ҳақини ундириш ҳақидаги даъволар билан боғлиқдир. Хусусан, Наманган вилояти фуқаролик ишлари бўйича судлари томонидан 2024 йилда меҳнат низоси бўйича 326 та даъво аризаси кўриб чиқилиб, шундан 219 таси қаноатлантирилган. Уларнинг 123 таси ишга тиклаш, 141 таси иш ҳақини ундириш билан боғлиқ ишларни ташкил этган.
Наманган вилояти судининг фуқаролик ишлари бўйича судлов ҳайъатида бўлиб ўтган семинар ҳам меҳнат қонунчилиги нормаларини суд амалиётида қўллашга оид масалаларга бағишланди.
Олий суд ҳамда вилоятдаги фуқаролик ишлари бўйича судлар судьялари, Касаба уюшмалари федерацияси вилоят кенгаши, Камбағалликни қисқартириш ва бандлик бош бошқармаси вакиллари иштирок этган тадбирда меҳнат қонунчилигини амалиётда қўллаш бўйича муҳим ва аҳамиятли жиҳатлар иштирокчилар эътиборига етказилди. Шунингдек, меҳнатга оид муносабатларни тартибга солиш, мазкур турдаги низоларга адолатли ечим топиш, меҳнат низоларига сабаб бўлаётган ҳолатларнинг олдини олиш каби жиҳатлар бўйича фикр алмашилди. Шу билан бирга айрим иш берувчи корхона ва ташкилотлар томонидан ходимлар билан меҳнат шартномасини бекор килишда йўл қўйилган хато ва камчиликлар кўрсатиб ўтилди.
Мамлакатимизда барча соҳалар қатори суд тизимида ҳам юқори малакали, чуқур билим ва кўникмаларга эга кадрларни шакллантиришга алоҳида эътибор қаратилмоқда. Бу борада олий таълим муассасалари билан ҳамкорлик меморандумлари имзоланиб, талаба-ёшларнинг суд тизимида махсус амалиётини ташкил этиш ва ўтказиш бўйича “Бўлажак суд ходимлари” клуби жорий этилган.
Очиқ мулоқот тарзида ўтган учрашувда вилоят суди раиси соҳадаги ислоҳотларга тўхталиб, судьялик касбининг адолатни, инсон ҳуқуқ ва манфаатларини таъминлашдаги аҳамияти ҳақида гапирди. Келгусида мазкур тизимда фаолият олиб боришни истаган ёшлар мустаҳкам билим олишга интилиши, маънавиятли, кенг дунёқарашга эга бўлиши зарурлигига эътибор қаратди.
Салоҳиятли, ҳар томонлама малакали суд кадрларининг шаклланиши судларда фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини ишончли ҳимоя қилинишини таъминлайди. Бу ўринда эса суд тизимида фаолият олиб бораётган ҳар бир ходим касбий одоб-ахлоқ қоидалирга риоя қилган ҳолда, ўзига бириктирилган вазифаларни сидқидилдан адо этиши, мазкур жараёнда таъмагирлик, коррупция каби иллатларга қўл урмаслиги лозимлиги таъкидланди.
Юзма-юз мулоқотда ёшлар суд тизими ҳам шарафли, ҳам масъулиятли соҳа эканини чуқур ҳис қилган ҳолда тизимга ҳар томонлама лойиқ бўлиш, коррупцияга қарши муросасиз муносабатни шакллантириб, фидойилик билан фаолият олиб боришларини билдирдилар.
Наманган вилояти судида коррупцияга қарши кураш масалаларига бағишланган йиғилиш бўлиб ўтди. Унда вилоят, туман ва шаҳар судининг судьялари, суд аппарати ходимлари иштирок этдилар.
Дастлаб вилоят суди раиси Алишер Усманов Ўзбекистон Республикаси Олий суди раиси томонидан тасдиқланган “Суд органларида манфаатлар тўқнашуви ва коррупция ҳолатларини барвақт аниқлаш, бартараф этиш ҳамда уларнинг олдини олиш, шунингдек судларда коррупцияга нисбатан тоқатсизлик муҳитини шакллантириш буйича 2025 йилга мўлжалланган чора-тадбирлар режаси” билан барчани таништирди. Мазкур ҳужжатда одил судловни амалга оширишда коррупциянинг олдини олиш, бунинг учун судьялар ва тизим ходимлари ўртасида коррупцияга нисбатан муросасиз муносабатни шакллантириш бўйича бир қатор чора-тадбирлар белгиланган. Ушбу вазифалардан келиб чиқиб Наманган вилояти судлари тизимида ҳам коррупцияга қарши кураш чораларини кучайтириш лозимлиги таъкидланди ва бу бўйича масъулларга тегишли топшириқлар берилди.
Йиғилишда суд раислари ва судьялар кейинги йилларда давлатимиз раҳбари томонидан судьяларнинг чинакам мустақиллигини таъминлаш, уларнинг моддий таъминотини яхшилашга алоҳида эътибор қаратилаётганини таъкидладилар. Бугун ҳар бир судья ва суд ходими ана шу эътибордан келиб чиқиб ўз ишига масъулият билан ёндашиши кераклиги, коррупция, таъмагирлик каби иллатларга қўл урмаслик лозимлиги, бунинг учун эса, энг аввало, фидойилик ва ватанпарварликда ҳаммага намуна бўлиши, доимий равишда ўз билим ва тажрибасини ошириб бориши зарурлигига эътибор қаратдилар. Адолат ва қонун устуворлигини таъминлаш, одил судловни холис ва беғараз амалга оширишда бор билим ва тажрибаларини аямасликларини билдирдилар.
Мамлакатимизда гендер тенглиги масаласи давлат сиёсатининг устувор йўналишларидан бири этиб белгиланган. Бу масала миллий қонунчилигимизда ҳам ўзининг теран ифодасини топган. Шу боисдан гендер тенглигини таъминлаш, гендер зўравонлигининг олдини олиш энг долзарб вазифалардан биридир.
Тошкент вилоятида Қорақалпоғистон Республикаси, вилоятлар ва Тошкент шаҳар судларининг жамоатчилик ва оммавий ахборот воситалари билан алоқалар бўйича бош консультантлари учун “Гендер зўравонлик билан боғлиқ суд жараёнларини ёритишда нималарга эътибор бериш керак?” мавзусида ўтказилган икки кунлик ўқув семинар-тренинг ҳам айнан шу вазифалар ижросини таъминлашга қаратилгани билан алоҳида аҳамиятлидир.
Олий суд, Ўзбекистон Республикаси Президенти Администрацияси ҳузуридаги Ахборот ва оммавий коммуникациялар агентлиги, Миллий масс-медиани қўллаб-қувватлаш ва ривожлантириш жамоат фонди, АҚШ Халқаро тараққиёт агентлиги (USAID) ҳамда “East-West Management Institute” (EWMI) нодавлат нотижорат ташкилотининг Ўзбекистондаги филиалининг “Суд тизимини мустаҳкамлаш” (JSSA) қўшма лойиҳаси билан ҳамкорликда ташкил этилган ушбу тадбирда иштирокчиларга гендер концепцияси ва гендер тенглик моҳияти бўйича атрофлича маълумот берилди.
Тренингда оммавий ахборот воситалари ва ижтимоий тармоқларда гендер зўравонлигига оид масалаларни ёритиш амалиёти таҳлил қилиниб, бу борадаги гендер стереотиплар ва нотўғри тушунчаларни бартараф этиш йўллари бўйича фикр алмашилди.
Малакали тренерлар томонидан вилоят судларининг матбуот котиблари хотин-қизларга нисбатан зўравонлик ва тазйиқ билан боғлиқ суд жараёнларини ёритишда гендер сезгирлик нормалари ва андозалари билан таништирилди.
Бундан ташқари, иштирокчилар ижтимоий тармоқларда зўравонликка қарши самарали курашиш омилларини интерактив тақдимотлар ва амалий машғулотлар воситасида муҳокама қилдилар.
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2024 йил 10 июндаги “Тезкор-қидирув ҳамда тергов фаолиятида шахснинг ҳуқуқ ва эркинликларини ишончли ҳимоя қилиш кафолатларини янада кучайтириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги Фармонига асосан 2025 йилнинг 1 январидан жиноят ишлари бўйича судларда тергов судьялари фаолият бошламоқда. Хўш, мазкур янги институтнинг жорий этилишидан кўзланган мақсад нима? Тергов судьяларининг вазифалари ва асосий йўналишлари нималардан иборат?
Ўзбекистон Республикаси Олий суди, Судьялар олий кенгаши ва Судьялар олий мактаби томонидан Наманган вилоятида ўтказилган семинар машғулотида ана шу саволларга батафсил жавоб олинди.
Судьялар, прокуратура, ички ишлар органларининг терговчи ва суриштирувчилари, вилоят божхона, солиқ бошқармалари маъмурий амалиёт ходимлари, адвокатлар ва бошқа дахлдор ташкилотлар вакиллари иштирок этган семинарда дастлаб Олий суд, Судьялар олий кенгаши судьялари томонидан тергов судьяси институти жорий этилиши доирасида амалга оширилган ишлар ҳақида маълумот берилди. Хусусан, Ўзбекистон Республикаси Олий суди томонидан Президент Фармони ижросини самарали ташкил қилиш бўйича илғор хорижий мамлакатлар тажрибаси ўрганилгани, тергов судьяси лавозими жорий этиладиган жиноят ишлари бўйича туман, шаҳар судларига тегишли штатлар ажратилиб, тергов судьялари тайинлангани айтиб ўтилди. Шунингдек, тергов судьяларининг вазифалари ва асосий йўналишлари ҳақида батафсил тушунтириш берилди.
Бундан кўзланган асосий мақсад судлар фаолияти самарадорлигини ошириш, ишни судга қадар юритишда тарафларнинг тенглиги ва тортишуви принципини амалда таъминлаш, шунингдек, тезкор-қидирув ҳамда тергов фаолиятида шахснинг ҳуқуқ ва эркинликлари самарали ҳимоя қилинишига эришишдан иборат эканлиги таъкидланди.
Фикр-мулоҳазалар ҳамда савол-жавобларга бой тарзда ўтган очиқ мулоқотда иштирокчилар тергов судьялари фаолияти билан боғлиқ саволларга батафсил жавоб олдилар.
Одил судловни амалга оширишда суд биноларида яратилган шароитлар ҳам муҳим аҳамиятга эга. Шу жиҳатдан, кейинги йилларда судларнинг моддий-техникасини яхшилаш, аҳоли ва ходимлар учун муносиб шароитлар яратишга алоҳида эътибор қаратиляпти.
Жиноят ишлари бўйича Чортоқ тумани суди биноси 1983 йилда қурилган бўлиб, бугунгача капитал таъмирдан чиқарилмаган эди. Судлар фаолиятини таъминлаш департаменти томонидан тегишли молиявий маблағ ажратилиб, иншоот тўлиқ таъмирдан чиқарилди. Қўшимча хоналар, суд заллари, фуқаролар учун шароитлар яратилди.
Бугун янгидан таъмирдан чиқарилган жиноят ишлари бўйича Чортоқ тумани суди биносига суд фахрийлари, судьялар ва ходимлар ташриф буюриб, яратилган шароитлар билан яқиндан танишдилар. Бу каби қулайликлар одил судлов самарадорлигини оширишга хизмат қилиши таъкидланди.
Шундан сўнг, суд фахрийлари ва судьялар суд биноси ҳовлисини ободонлаштириш ишларига ўз ҳиссаларини қўшиб, манзарали дарахт кўчатлари экишди.
Суд амалиётидан маълумки, ишни холисона кўришда, адолатни қарор топтиришда адвокатларнинг ўрни муҳим. Шундай экан, ҳимоячилар билан ваколат доирасида доимий ҳамкорликни йўлга қўйиш суд жараёнида баъзан учрайдиган тушунарсиз ҳолатларнинг олдини олади.
Айни жиҳатдан, Наманган вилояти суди ҳамда Адвокатлар палатаси вилоят худудий бошқармаси ташаббуси билан судьялар ва адвокатлар учрашуви ўтказилди.
Унда Наманган вилояти суди раиси Алишер Усманов, Адвокатлар палатаси вилоят худудий бошқармаси бошлиғи Ўктамжон Жамолов, судьялар ҳамда вилоятда фаолият кўрсатаётган адвокатлар иштирок этдилар.
Мулоқотда суд тизимида олиб борилаётган ислоҳотлар, соҳавий тартиб-таомиллар ва қонунчиликдаги ўзгаришларни аҳолига тўғри етказишда адвокатларнинг ўрни муҳим эканлиги таъкидланди. Ана шулардан келиб чиқиб, суд жараёнларида учраб турувчи айрим муаммоли ҳолатларнинг олдини олиш юзасидан фикр-мулоҳазалар билдирилди. Бу борада адвокатлар дуч келаётган ва ўз навбатида одил судловни таъминлашга тўсиқ бўлаётган камчиликлар ҳам рўй-рост ўртага ташланди.
Наманган вилояти суди раиси Алишер Усманов суд амалиётида адвокатлар билан юзага келаётган ана шундай муаммоларга атрофлича тўхталиб, камчиликларни бартараф этиш юзасидан ишлар олиб борилаётганини айтиб ўтди. Хусусан, айрим суд биноларида адвокатлар учун етарли шароитлар яратилмагани, суд мажлисларининг белгиланган вақтда бошланмаслиги оғриқли нуқта эканини таъкидлаб, уларнинг сабабларини тушунтириб ўтди ва бу борада аниқ чора-тадбирлар белгилаб олинганини таъкидлади.
Шунингдек, адвокатлар суд процессида ҳар бир хатти-ҳаракатини касб этикаси доирасида амалга оширишлари кераклиги таъкидланди.
Очиқ, самимий, савол-жавобларга бой тарзда ўтган мулоқот якунида мана шундай учрашувларни ўтказиб туришга келишиб олинди.
Наманган вилояти суди ҳамда вилоят маъмурий суди томонидан Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 32 йиллик байрами муносабати билан “Заковат” интеллектуал ўйини ўтказилди.
Жиноят, фуқаролик, иқтисодий ва маъмурий судларнинг судьялари ва ходимларидан иборат тўрт жамоа иштирок этган беллашувларда қатнашчилар тарих, ҳуқуқ, мантиқ, Конституцияга оид 20 та саволга жавоб топишга ҳаракат қилдилар. Ҳар бир саволни ўйлаш учун бир дақиқадан вақт берилди.
Қизғин ва муросасиз кечган баҳсда фуқаролик ишлари бўйича судларнинг “Қалқон” жамоаси биринчи ўринни қўлга киритди. Ғолибларга Наманган вилояти суди раиси томонидан диплом ва совғалар топширилди.
Наманган вилояти суди томонидан тарих, бугун ва келажакни ўзида мужассам этган “Уч авлод учрашуви” маънавий-маърифий тадбирларини ўтказиш анъанага айланди. Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 32 йиллик байрами муносабати билан ташкил этилган бу галги тадбир ҳам кечаги, бугунги ва эртанги авлод вакилларини бирлаштирди.
Суд фахрийлари, шу соҳада ишлаб бугун бошқа идора ва ташкилотларда фаолият олиб бораётган ҳуқуқшунослар, судьялар ва тизим ходимлари иштирок этган тадбир аввалида турли йилларда суд идораларида фаолият олиб борган марҳум судьялар хотирланди. Улар хотирасига бағишланган видеоролик намойиш этилиб, ўтганлар ёдга олинди.
Тадбирда Наманган вилояти ҳокими Шавкатжон Абдураззоқов, Ўзбекистон Судьялари ассоциацияси раиси Убайдулла Мингбоев, “Нуроний” жамғармаси вилоят бўлими раиси Икромхон Нажмиддинов сўзга чиқиб, барчани Бош қомусимизнинг 32 йиллиги билан муборакбод этдилар. Мамлакатимиз Президенти бошчилигида барча соҳалар қатори суд тизимида ҳам кенг кўламли ислоҳотлар амалга оширилаётгани, судларнинг чинакам мустақиллигини таъминлаш йўлида қатор Қонун, фармон ва қарорлар қабул қилинаётганини таъкидладилар. Мазкур ўзгаришлар судьяларнинг одил судловни амалга ошириш борасидаги фаолиятида ўз аксини топаётгани эътироф этилди.
Устозларни эъзозлаб, уларга ҳурмат кўрсатиш эзгу ва хайрли иш. Шу маънода тадбирда Ўзбекистон Судьялари ассоциацияси раиси, “Ўзбекистондан хизмат кўрсатган юрист”, суд фахрийси Убайдулла Мингбоевга Наманган вилояти ҳокимлиги ҳамда “Нуроний” жамғармаси вилоят бўлимининг ташаккурномаси топширилди.
Албатта, эътибор ва эъзоз ҳар бир ходимни фаол ва ташаббускор бўлишга, ўз ишига янада масъулият билан ёндашишга ундайди. Шу нуқтаи-назардан учрашувда вилоят судларида кўп йиллар фаолият олиб борган фахрийлар, бугунги кунда одил судловни амалга оширишга ўз ҳиссасини қўшиб келаётган судьялар ва тизим ходимларидан бир гуруҳи Наманган вилояти ҳокими, вилоят прокуратураси, ички ишлар бошқармаси, адлия бошқармаси ҳамда вилоят касаба уюшмалари бирлашмасининг фахрий ёрлиқ ва қимматбаҳо совғалари билан тақдирландилар.
Тадбирда шунингдек, вилоят судлари тарихига бағишлаб ёзилган “Мозийга бир назар…” номли китоб-альбом тақдимоти ҳам ўтказилди. Китоб муаллифи, манбашунос-журналист Раҳимжон Ирисов мазкур солнома ҳақида гапириб, унда келтирилган тарихий манбалар ва шахсларнинг суд тизимидаги ўрни ва аҳамиятига алоҳида тўхталди.
Ҳаётнинг баланд-пастини, аччиқ-чучугини кўрган кексаларнинг ҳар бири ўзи бир дорилфунун. Уларнинг тажрибасига, йўл-йўриғига суянган одам ҳеч қачон қоқилмайди. Вилоят суди томонидан ўтказилган “Уч авлод учрашуви”да ҳам ёшлар ана шундай кўпни кўрган инсонлар билан мулоқотда бўлиб, ҳаётий тажрибаларидан ибрат олдилар.
Барча ҳуқуқлар ҳимояланган 2025 | Наманган вилоят суди
