HAMKORLIKDAGI AMALIYOT

Namangan viloyati sudida Majburiy ijro byurosi hamda Ichki ishlar idoralari mas’ullari ishtirokida seminar o‘tkazildi.

Dastlab seminarda sud hujjatlari ijrosini o‘z vaqtida ta’minlash, bu yo‘nalishdagi ishlar samaradorligini oshirish borasidagi vazifalarga to‘xtalib o‘tildi. Xususan, jinoyat, fuqarolik va iqtisodiy ishlar bo‘yicha sudlar tomonidan joriy yilning o‘tgan davrida Majburiy ijro byurolariga yuborilgan ijro hujjatlari, ularning ijrosi, shuningdek, ijro hujjatlarining qaytarilish holatlari yuzasidan batafsil tahlillar o‘tkazildi. Shu bilan birga, Majburiy ijro byurolariga kelib tushgan ijro hujjatlarining ijrosi va hozirgi holati muhokama qilinib, ushbu jarayonni yanada takomillashtirish bo‘yicha aniq taklif va tavsiyalar ilgari surildi.

Shuningdek seminarda “Aybiga iqrorlik bo‘yicha kelishuv” va “Oilaviy zo‘ravonlik hamda shahvoniy shilqimlik qilish bilan bog‘liq jinoyatlar, ma’muriy huquqbuzarliklarning oldini olish” mavzularida sud amaliyoti va qonunchilikni qo‘llashdagi masalalar to‘g‘risida ham so‘z yuritildi. Bu bo‘yicha so‘z olgan sudyalar va ichki ishlar idoralari hodimlari amaliyotda uchrayotgan ayrim kamchiliklarni bartaraf etish yuzasidan fikr-mulohaza almashdilar.

Seminar yakunida muhokama qilingan masalalar yuzasidan sud, Majburiy ijro byurosi hamda Ichki ishlar idoralari o‘rtasidagi o‘zaro hamkorlikni mustahkamlash, ijro intizomini kuchaytirish hamda qonun ustuvorligini ta’minlash bo‘yicha muhim vazifalar belgilab olindi.

A.MIRZAYEV,

Namangan viloyati sudi raisi o’rinbosari

GENERALISSIMUS Telegram-kanalida e’lon qilingan bildirish yuzasidan

Videolavha izohida turmush o‘rtog‘ining umriga zomin bo‘lgan ayolni “sud atigi 10 yilga qamadi”, deya e’tiroz bildirilgan. Bunga javoban Jinoyat kodeksining 50-moddasi 6-qismiga e’tibor qaratish zarur. Unda belgilab qo‘yilganidek, “Ozodlikdan mahrum etishga hukm qilinayotgan ayollarga hamda oltmish yoshdan oshgan erkaklarga nisbatan tayinlanayotgan jazo muddati ushbu Kodeks Maxsus qismining tegishli moddasida nazarda tutilgan ozodlikdan mahrum etish eng ko‘p muddatining uchdan ikki qismidan ortiq bo‘lishi mumkin emas”.


Ish hujjatlariga ko‘ra, sudlanuvchi S.T. “Telegram” messenjeri orqali bir necha erkaklar bilan tanishib qolib, ular bilan yozishib yuradi va buni turmush o‘rtog‘i hamda oila a’zolaridan yashiradi.


Biroq, mazkur holatdan turmush o‘rtog‘i N.T. xabar topgach, o‘rtalarida janjal sodir bo‘ladi va S.T.ning eri uni uydan haydab yuborish bilan qo‘rqitadi. Sharmanda bo‘lishdan qo‘rqqan ayol oshxona pichog‘i bilan erini qasddan o‘ldiradi.


Sud S.T.ga nisbatan jazo tayinlashda Qonun va Oliy sud Plenumi talablariga rioya qilib, Jinoyat kodeksining 50-moddasi talabidan kelib chiqib, aybiga to‘liq iqrorligini, qilmishidan chin ko‘ngildan pushaymonligini, oilaviy va moddiy ahvolini, muqaddam sudlanmaganligini, ayol kishiligini, voyaga yetmagan 4 nafar farzandi borligini jazoni yengillashtiruvchi holatlar, deb topgan. Jabrlanuvchi qonuniy vakilining qonuniy chora ko‘rish haqidagi talabidan kelib chiqib, S.T.ga nisbatan Jinoyat kodeksmning 97-moddasi 2-qismi “j” bandi bilan ushbu kodeksning 57-moddasini qo‘llab, 10 yil muddatga ozodlikdan mahrum qilish jazosi tayinlagan. 


S.T.ga oid jinoyat ishi apellyatsiya va kassatsiya instansiyalarida ko‘rilmagan. Taraflarga sud hukmidan norozi bo‘lgan taqdirda yuqori instansiya sudiga shikoyat keltirishning tartibi va muddatlari tushuntirilgan.

HAMKORLIK

Namangan viloyati sudi tashabbusi bilan “Fuqarolarning huquqlari va qonuniy manfaatlarini samarali himoya qilishni ta’minlashda sud va notariatning hamkorligi” mavzusida davra suhbati o‘tkazildi.

Sudyalar, notarial idora vakillari ishtirok etgan tadbirda fuqaro va tadbirkorlarning qonuniy manfaatlarini himoya qilishda sud va notariat hamkorligini yangi bosqichga olib chiqish, bu jarayonda ochiqlik, shaffoflik, samaradorlikni ta’minlash, shuningdek sohani raqamlashtirish borasida amalga oshirilishi lozim bo‘lgan muhim vazifalarga to‘xtalib o‘tildi.

Xususan, sudyalar tomonidan sud amaliyotida uchrayotgan muammolar tahlil qilinib, notariuslar faoliyatida yo‘l qo‘yilayotgan kamchiliklar tushuntirildi.

Davra suhbatida shuningdek, notarial harakatlarga oid nizolarni sudgacha va sudda hal etilishida o‘zaro hamkorlikning dolzarb masalalari, mavjud muammolar va ularni bartaraf etish yo‘llari borasida ham so‘z yuritildi.

Fikr-mulohazalar, savol-javoblarga boy o‘tgan muloqot yakunida hamkorlikda amalga oshirilishi lozim bo‘lgan muhim vazifalar belgilab olindi.

SUN’IY INTELLEKT IMKONIYATLARI: ENDI SUDLAR HAM UNDAN FOYDALANADI

Bugungi kunda sun’iy intellekt kundalik hayotimizga tobora kengroq kirib kelmoqda. Chunki u beqiyos imkoniyatlarga ega.


Prezidentimizning 2025-yil 21-avgustdagi “Sudlar faoliyatiga sun’iy intellekt texnologiyalarini joriy etish orqali odil sudlovga erishish darajasini oshirish hamda sud tizimining moddiy-texnik ta’minotini yaxshilashga doir qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi Farmoni ham fikrimiz dalilidir.


Mazkur hujjat asosida sudlar faoliyatiga sun’iy intellekt texnologiyalarini joriy etish hamda raqamlashtirish jarayonlarini jadallashtirish, shuningdek, sudlarda fuqarolar va tadbirkorlik sub’ektlari uchun qulay shart-sharoitlar yaratib berishning ustuvor maqsadlari belgilandi.


Xo‘sh, bu nimalardan iborat bo‘ladi?


Avvalo, sud ishlarini yuritishda qog‘oz shaklidan voz kechish maqsadida “Raqamli sud” konsepsiyasi asosida ishlarning yuritilishi bosqichma-bosqich to‘liq elektron shaklga o‘tkaziladi. Fuqarolar va tadbirkorlik sub’ektlariga ko‘rsatiladigan interaktiv elektron xizmatlar turlarini oshirib borish, sud hujjatlaridan nusxa olish, sud ishlari bilan tanishish, arizaning sudga taalluqliligi va sudlovga tegishliligini aniqlash, sun’iy intellekt yordamida sud xarajatlarini hisoblash imkoniyatini yaratish, shuningdek, sud tomonidan taqiqlangan manba va kontentlarning elektron reestri yuritiladi.


Shuningdek, Oliy sudning axborot tizimlari negizida sud hujjatlari arxivi moduli ishlab chiqilib, amaliyotga joriy etiladi. Sudlar faoliyatini raqamlashtirish bo‘yicha “Kiber huquq” yo‘nalishida ilmiy tadqiqotlar o‘tkaziladi. Buning uchun esa sudyalar va sud apparati xodimlarining raqamli savodxonligi va malakasi doimiy oshirib boriladi. Qolaversa, “Raqamli sud” konsepsiyasi asosida bosqichma-bosqich sud majlisi zallari tashkil etiladi hamda aholi va sudyalar uchun qulay va zamonaviy shart-sharoitlar yaratiladi. Shu bilan birga, sudyalar va sud xodimlarining ijtimoiy himoyasi kuchaytiriladi.


Ta’kidlash lozimki, “Raqamli sud” konsepsiyasi fuqarolar va tadbirkorlik sub’ektlariga qulayliklar yaratish hamda sud ishlarini ko‘rishni soddalashtirish maqsadida amalga oshiriladi. Bunda sudga ariza berishdan oldin sun’iy intellekt yordamida sud muhokamasining taxminiy natijasi hamda sarflanadigan xarajatlar shakllantiriladi. Murojaatlar sudga elektron shaklda yuboriladi. Eng muhimi, ishda ishtirok etuvchi shaxslar sud binosiga tashrif buyurmaydi va sud muhokamalarida masofadan turib ishtirok etadi.


Bundan tashqari, taraflar va ishda ishtirok etuvchi boshqa shaxslarga sud jarayonlarida ishga doir barcha materiallar bilan elektron shaklda tanishish imkoniyati yaratiladi. Sud xarajatlari elektron shaklda hisoblanadi va to‘lanadi, shuningdek, ijro varaqalari avtomatik ravishda ijroga yuboriladi. Sud ishlari zamonaviy axborot texnologiyalaridan foydalangan holda to‘liq elektron tarzda yuritiladi. Sun’iy intellekt yordamida sud majlisi bayonnomalari real vaqt rejimida matn shaklida tayyorlanadi. Shuningdek, sud hujjatlari loyihalari avtomatik shakllantiriladi.


Farmonning yana bir e’tiborli jihati 2025 — 2027 yillarga mo‘ljallangan sud sohasini raqamlashtirish va odil sudlov jarayonlariga zamonaviy axborot texnologiyalarini joriy etish dasturi tasdiqlanganidir. Dastur doirasida 2025-yil 1-dekabrdan boshlab fuqarolar, advokatlar, yuristlar, sudyalar uchun normativ-huquqiy hujjatlarni tahlil qilish platformasini ishga tushiriladi. Yil yakuniga qadar esa sud hujjatlarini avtomatik tayyorlash maxsus axborot dasturi yaratiladi. 2026-yil 1-yanvardan boshlab “my.sud.uz” interaktiv xizmatlar portalida fuqarolarga huquqiy yordam ko‘rsatish moduli joriy etilib, bunda sun’iy intellekt asosida ishlaydigan virtual maslahatchini yaratiladi. Huquqiy murojaatlarga javob berish hamda sud ma’lumotlari avtomatik yetkaziladi.


Yana bir gap. 2026-yil 1-martdan boshlab fuqarolik, ma’muriy, iqtisodiy va ma’muriy huquqbuzarlik to‘g‘risidagi ishlar bo‘yicha dastlabki sud ma’lumotlarini fuqarolarga Yagona interaktiv davlat xizmatlari portali orqali olish imkoniyati yaratiladi. Qolaversa, 2026-yil yakuniga qadar fuqarolarga odil sudlovga erishishda qulay imkoniyatlar yaratish maqsadida 5 ta yangi interaktiv xizmatlar yo‘lga qo‘yiladi. Sudning axborot tizimidagi “Shaxsiy kabinet” platformasining foydalanuvchilar uchun yanada qulay bo‘lgan yangi versiyasini ishlab chiqish ham shular jumlasidandir.


Xulosa o‘rinida aytish mumukinki, tilga olingan farmonning qabul qilinishi “Yangi O‘zbekiston – yangi islohotlar” tamoyilining amaldagi ifodasidir. Zero, tizimdagi islothotlarning bosh maqsadi insonparvarlik ekanligi hech kimga sir emas.


Nodirjon KIMSANOV,

jinoyat ishlari bo‘yicha

Kosonsoy tuman sudining 

tergov sudyasi

HAMKORLIKDAGI AMALIYOT

Sud hujjatlari ijrosini o‘z vaqtida ta’minlanishi fuqarolarning sudga bo‘lgan ishonchini mustahkamlash va ularning manfaatlarini kafolatli himoya qilishda muhim o‘ringa ega.


Ayni jihatdan, Namangan viloyati ma’muriy sudi tomonidan Majburiy ijro byurosi viloyat boshqarmasida tashkil etilgan amaliy seminar ham sud hujjatlari ijrosi samaradorligini oshirishga bag‘ishlandi.


Unda viloyat ma’muriy sudining sudyalari, majburiy ijro byurosi xodimlari ishtirok etdilar.

Muloqotlarda asosiy e’tibor sud qarorlari ijrosini o‘z vaqtida ta’minlash, ijro hujjatlarini qaytarilishiga sabab bo‘layotgan omillarni o‘rganish va ularga barham berishga qaratildi.

  

Mazkur masalalar yuzasidan sudyalar, majburiy ijro byurosi xodimlarining amaliyotda uchrayotgan holatlar bo‘yicha ma’ruzalari eshitildi. Yakunda ijro samaradorligini oshirish, ish sifatini yaxshilash maqsadida o‘zaro hamkorlikni kuchaytirish hamda sud qarorlari ijrosini vaqtida ta’minlanishiga to‘siq bo‘layotgan kamchiliklarni qonun doirasida bartaraf etish bo‘yicha rejalar belgilab olindi.

IQTISODIY SUDLAR TUZILMASI MAQBULLASHTIRILMOQDA

Keyingi yillarda mamlakatimizda sudlov faoliyatini raqamlashtirish, sud tizimi samaradorligini oshirish bo‘yicha keng ko‘lamli ishlar amalga oshirilmoqda.


O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2025-yil 21-avgust kuni qabul qilingan «Sudlar faoliyatiga sun’iy intellekt texnologiyalarini joriy etish orqali odil sudlovga erishish darajasini oshirish hamda sud tizimining moddiy-texnik ta’minotini yaxshilashga doir qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida»gi Farmoni ham ushbu ishlarni izchil davomi hisoblanadi.


Mazkur Farmonda iqtisodiy sudlar tizimida ham tashkiliy-tuzilmaviy o‘zgarishlarni amalga oshirish belgilangan.


Jumladan, 2026-yil 1-yanvardan boshlab iqtisodiy sudlarni maqbullashtirish orqali tumanlararo, tuman, shahar iqtisodiy sudlari tugatilib, ularning negizida Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar markazlari va Toshkent shahrida tumanlararo iqtisodiy sudlar faoliyatini yo‘lga qo‘yish belgilangan.


Bugungi kunda Respublikamizda 68 ta tumanlararo, tuman shahar iqtisodiy sudlari faoliyat olib bormoqda.


Tan olib aytish joizki, hatto bir viloyatning o‘zidagi tumanlararo iqtisodiy sudlarida ham ayni bir toifadagi bir xil nizolar bo‘yicha turli xil sud amaliyotlari uchramoqda. Bu esa fuqarolar va tadbikorlik sub’ektlarining odil sudlovga bo‘lgan ishonchiga salbiy ta’sir ko‘rsatib kelmoqda.


Mazkur Farmon bilan iqtisodiy sudlar tuzilmasini optimallashtirish orqali Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar markazlari va Toshkent shahrida 14 ta tumanlararo iqtisodiy sudlar tashkil etilish nazarda tutilgan.


Bundan ko‘zlangan maqsad iqtisodiy sudlar tuzilmasini optimallashtirish orqali ularning faoliyati samaradorligini oshirish, sud resurslaridan samarali foydalanish va yagona sud amaliyotini shakllantirish hisoblanadi.


Pirovardida fuqarolar va tadbikorlik sub’ektlarining iqtisodiyot sohasidagi buzilgan yoki nizolashilayotgan huquqlarini yoxud qonun bilan qo‘riqlanadigan manfaatlarini samarali himoya qilish orqali ularning odil sudlovga erishish darajasi yanada oshiraladi.


Jasurbek Abidov,

Uchqo‘rg‘on tumanlararo

iqtisodiy sudi raisi

OILAVIY ZO‘RAVONLIKKA QARSHI KURASH — QONUN VA SUDNING USTUVOR VAZIFASI

Oila – jamiyatning eng muhim poydevori. Unda ma’naviyat, axloq, insonparvarlik va barqarorlik kabi qadriyatlar shakllanadi. Biroq ayrim hollarda oila muhitida salbiy holatlar kuzatilib, zo‘ravonlikka asoslangan munosabatlar paydo bo‘ladi. Bu esa nafaqat jabrlanuvchilarning sog‘lig‘i va hayotiga, balki jamiyatning barqarorligiga ham tahdid soladi. Shu bois oilaviy zo‘ravonlikka qarshi kurash davlat siyosatining ustuvor yo‘nalishi sifatida belgilangan va sudlar zimmasiga muhim vazifalar yuklangan.


Milliy qonunchilikdagi huquqiy asoslar


So‘nggi yillarda mamlakatimizda oilaviy zo‘ravonlikka qarshi qonunchilik bazasi sezilarli darajada takomillashtirildi:

  • “Xotin-qizlarni zo‘ravonlikdan himoya qilish to‘g‘risida”gi Qonun (2019 yil) — oilaviy zo‘ravonlikning jismoniy, ruhiy, iqtisodiy va jinsiy turlarini aniq belgilab berdi. Himoya orderi instituti joriy qilindi.

  • “Ayollar va erkaklar uchun teng huquq va imkoniyatlar kafolatlari to‘g‘risida”gi Qonun (2019 yil) — diskriminatsiyaning oldini olish va teng huquqli munosabatlarni ta’minlashga qaratilgan.

  • Ma’muriy va jinoiy javobgarlik — Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeks va Jinoyat kodeksiga kiritilgan o‘zgartishlar asosida oilaviy zo‘ravonlik holatlari alohida javobgarlik asosida ko‘rib chiqiladi.

Bu qonunchilik islohotlari sudlarga zo‘ravonlik holatlarini huquqiy jihatdan xolis baholash, jabrlanuvchilar huquqlarini ishonchli himoya qilish imkonini berdi.


Sud amaliyotida dolzarb masalalar


Sudlarda oilaviy zo‘ravonlik bilan bog‘liq ishlar ko‘rib chiqilayotganda qator muammolarga e’tibor qaratilmoqda:

  • ayrim hollarda jabrlanuvchilarning o‘z huquqlarini bilmasligi yoki yordam so‘rashdan cho‘chishi;

  • mahalliy darajada “oilaviy nizo” sifatida baholash holatlari;

  • huquqni muhofaza qiluvchi organlar xodimlarining yetarli tayyorgarlikka ega emasligi.

Yaqinda jamoatchilik e’tiboriga tushgan voqea — kelinning molxonada majburiy saqlangani holati — oilaviy zo‘ravonlikning qanchalik og‘ir oqibatlarga olib kelishi mumkinligini yaqqol ko‘rsatdi. Bu kabi ishlar sud amaliyotida nafaqat jinoyat tarkibini baholashni, balki inson qadri va huquqlarining oliy qiymat ekanini ta’minlashni talab etadi.


Xalqaro tajriba


Jahon amaliyotida oilaviy zo‘ravonlikka qarshi kurashning samarali mexanizmlari qo‘llanilmoqda:

  • Turkiya — 6284-sonli Qonun asosida zo‘ravonlikka qarshi tezkor himoya choralari joriy etilgan.

  • Skandinaviya mamlakatlari — gender tengligi va huquqiy ongni oshirish orqali profilaktikaga katta e’tibor qaratilgan.

  • Yevropa Kengashining Istanbul Konvensiyasi — oilaviy zo‘ravonlikka qarshi kompleks yondashuvni nazarda tutadi.

O‘zbekiston bu tajribalardan kelib chiqib, milliy qonunchilik va sud amaliyotini yanada takomillashtirish yo‘nalishida ish olib bormoqda.


Sudning ustuvor vazifalari


Sud amaliyotida oilaviy zo‘ravonlik bilan bog‘liq ishlar bo‘yicha quyidagi ustuvor vazifalar belgilanadi:

  1. Jabrlanuvchilarni huquqiy va ijtimoiy himoya qilishni ta’minlash.

  2. Zo‘ravonlarga nisbatan jazo muqarrarligini kafolatlash.

  3. Qonunchilikda belgilangan himoya mexanizmlarini izchil qo‘llash (himoya orderi, boshpana, huquqiy yordam).

  4. Profilaktik ta’sirga ega qarorlar qabul qilish, jamiyatda murosasizlik tamoyilini mustahkamlash.

Xulosa


Oilaviy zo‘ravonlik shaxsiy masala emas, balki jamiyat xavfsizligi va barqarorligiga daxldor umumiy muammodir. Qonun va sudning ustuvor vazifasi — har bir shaxsning huquq va erkinliklarini himoya qilish, zo‘ravonlikka yo‘l qo‘ymaslikdir. Sud amaliyotida qabul qilinadigan qarorlar orqali nafaqat adolat ta’minlanadi, balki jamiyatda huquqiy ong va ishonch mustahkamlanadi.

Shuhrat Sheraliyev

Namangan tumanlararo

iqtisodiy sudining sudyasi


Skip to content