OILAVIY ZO‘RAVONLIKKA QARSHI KURASH — QONUN VA SUDNING USTUVOR VAZIFASI

Oila – jamiyatning eng muhim poydevori. Unda ma’naviyat, axloq, insonparvarlik va barqarorlik kabi qadriyatlar shakllanadi. Biroq ayrim hollarda oila muhitida salbiy holatlar kuzatilib, zo‘ravonlikka asoslangan munosabatlar paydo bo‘ladi. Bu esa nafaqat jabrlanuvchilarning sog‘lig‘i va hayotiga, balki jamiyatning barqarorligiga ham tahdid soladi. Shu bois oilaviy zo‘ravonlikka qarshi kurash davlat siyosatining ustuvor yo‘nalishi sifatida belgilangan va sudlar zimmasiga muhim vazifalar yuklangan.


Milliy qonunchilikdagi huquqiy asoslar


So‘nggi yillarda mamlakatimizda oilaviy zo‘ravonlikka qarshi qonunchilik bazasi sezilarli darajada takomillashtirildi:

  • “Xotin-qizlarni zo‘ravonlikdan himoya qilish to‘g‘risida”gi Qonun (2019 yil) — oilaviy zo‘ravonlikning jismoniy, ruhiy, iqtisodiy va jinsiy turlarini aniq belgilab berdi. Himoya orderi instituti joriy qilindi.

  • “Ayollar va erkaklar uchun teng huquq va imkoniyatlar kafolatlari to‘g‘risida”gi Qonun (2019 yil) — diskriminatsiyaning oldini olish va teng huquqli munosabatlarni ta’minlashga qaratilgan.

  • Ma’muriy va jinoiy javobgarlik — Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeks va Jinoyat kodeksiga kiritilgan o‘zgartishlar asosida oilaviy zo‘ravonlik holatlari alohida javobgarlik asosida ko‘rib chiqiladi.

Bu qonunchilik islohotlari sudlarga zo‘ravonlik holatlarini huquqiy jihatdan xolis baholash, jabrlanuvchilar huquqlarini ishonchli himoya qilish imkonini berdi.


Sud amaliyotida dolzarb masalalar


Sudlarda oilaviy zo‘ravonlik bilan bog‘liq ishlar ko‘rib chiqilayotganda qator muammolarga e’tibor qaratilmoqda:

  • ayrim hollarda jabrlanuvchilarning o‘z huquqlarini bilmasligi yoki yordam so‘rashdan cho‘chishi;

  • mahalliy darajada “oilaviy nizo” sifatida baholash holatlari;

  • huquqni muhofaza qiluvchi organlar xodimlarining yetarli tayyorgarlikka ega emasligi.

Yaqinda jamoatchilik e’tiboriga tushgan voqea — kelinning molxonada majburiy saqlangani holati — oilaviy zo‘ravonlikning qanchalik og‘ir oqibatlarga olib kelishi mumkinligini yaqqol ko‘rsatdi. Bu kabi ishlar sud amaliyotida nafaqat jinoyat tarkibini baholashni, balki inson qadri va huquqlarining oliy qiymat ekanini ta’minlashni talab etadi.


Xalqaro tajriba


Jahon amaliyotida oilaviy zo‘ravonlikka qarshi kurashning samarali mexanizmlari qo‘llanilmoqda:

  • Turkiya — 6284-sonli Qonun asosida zo‘ravonlikka qarshi tezkor himoya choralari joriy etilgan.

  • Skandinaviya mamlakatlari — gender tengligi va huquqiy ongni oshirish orqali profilaktikaga katta e’tibor qaratilgan.

  • Yevropa Kengashining Istanbul Konvensiyasi — oilaviy zo‘ravonlikka qarshi kompleks yondashuvni nazarda tutadi.

O‘zbekiston bu tajribalardan kelib chiqib, milliy qonunchilik va sud amaliyotini yanada takomillashtirish yo‘nalishida ish olib bormoqda.


Sudning ustuvor vazifalari


Sud amaliyotida oilaviy zo‘ravonlik bilan bog‘liq ishlar bo‘yicha quyidagi ustuvor vazifalar belgilanadi:

  1. Jabrlanuvchilarni huquqiy va ijtimoiy himoya qilishni ta’minlash.

  2. Zo‘ravonlarga nisbatan jazo muqarrarligini kafolatlash.

  3. Qonunchilikda belgilangan himoya mexanizmlarini izchil qo‘llash (himoya orderi, boshpana, huquqiy yordam).

  4. Profilaktik ta’sirga ega qarorlar qabul qilish, jamiyatda murosasizlik tamoyilini mustahkamlash.

Xulosa


Oilaviy zo‘ravonlik shaxsiy masala emas, balki jamiyat xavfsizligi va barqarorligiga daxldor umumiy muammodir. Qonun va sudning ustuvor vazifasi — har bir shaxsning huquq va erkinliklarini himoya qilish, zo‘ravonlikka yo‘l qo‘ymaslikdir. Sud amaliyotida qabul qilinadigan qarorlar orqali nafaqat adolat ta’minlanadi, balki jamiyatda huquqiy ong va ishonch mustahkamlanadi.

Shuhrat Sheraliyev

Namangan tumanlararo

iqtisodiy sudining sudyasi


VATAN UCHUN, MILLAT UCHUN, XALQ UCHUN!

O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi tomonidan davlatimiz mustaqilligining 34 yilligiga bag‘ishlangan bayram tadbiri o‘tkazildi.

Videokonferensaloqa tarzida barcha viloyatlarga ulangan tadbirda Oliy sud raisi B. Islomov, Sudyalar oliy kengashi raisi X. Yodgorov va Sudyalar assotsiatsiyasi raisi U. Mingboyev barchani eng ulug‘, eng aziz bayram bilan muborakbod etib, “Vatan uchun, millat uchun, xalq uchun” degan ezgu g‘oya asosida sud-huquq tizimida ham amalga oshirilayotgan islohotlarga to‘xtaldilar.

Bu borada albatta, davlatimiz rahbari tomonidan joriy yilning 21-avgust kuni imzolangan “Sudlar faoliyatiga sun’iy intellekt texnologiyalarini joriy etish orqali odil sudlovga erishish darajasini oshirish hamda sud tizimining moddiy-texnik ta’minotini yaxshilashga doir qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida” hamda “Odil sudlov sohasida yuqori malakali kadrlar tayyorlash tizimini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi Farmonlar sud-huquq islohotlarining izchil davomi sifatida sudlar uchun tarixiy hujjat bo‘lganligi mamnuniyat bilan e’tirof etildi.

Bayram tabirida bir guruh sud faxriylari, sudyalar va tizim xodimlariga Oliy sud raisining Farmoyishi bilan ta’sis etilgan “Benuqson xizmati uchun” ko‘krak nishonlari, faxriy yorliq va qimmatbaho sovg‘alar topshirildi. Namangan viloyatidan bunday e’tirofga viloyat sudining malaka hay’ati kotibi Mansurjon Darmonov loyiq ko‘rilib, unga Oliy sudning esdalik qo‘l soati topshirildi. 

Shundan so‘ng, Namangan viloyati sudi raisining O‘zbekiston Respublikasi Davlat mustaqilligining 34 yilligi munosabati bilan bir guruh sudyalar va sud tizimi xodimlarini rag‘batlantirish to‘g‘risidagi buyrug‘i o‘qib eshittirildi. Unga ko‘ra odil sudlov faoliyatini amalga oshirishga qo‘shayotgan munosib hissasi, fuqarolarning sud idoralariga bo‘lgan ishonchini mustahkamlash yo‘lidagi samarali faoliyati uchun bir qator sudyalar, tizim xodimlari viloyat sudi raisining faxriy yorlig‘i va tashakkurnomasi, shuningdek, esdalik qo‘l soati bilan taqdirlandilar. Mukofotlarni Namangan viloyati sudi raisi o‘z egalariga topshirib, ularni bayram bilan qutladi.

Tadbirda shuningdek, navbatdagi mansab darajalari berilgan sud xodimlari e’lon qilinib, muborakbod etildi.

AMALIY SEMINAR

Namangan viloyati ma’muriy sudida O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2025-yil 30-yanvardagi “Fuqarolar va tadbirkorlik sub’ektlarining huquqlarini sud orqali himoya qilishning zamonaviy mexanizmlarini joriy etish bo‘yicha qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi Qaroriga asosan ma’muriy sudlar faoliyati takomillashtirilishi munosabati bilan joriy etilayotgan yangi institutlar, ularni amaliyotda qo‘llashga doir amaliy seminar bo‘lib o‘tdi.

Sudyalar oliy kengashi, Oliy sud va Sudyalar oliy maktabi hamkorligida tashkil etilgan tadbirda videokonferensaloqa tarzida barcha hududlardan ma’muriy sud sudyalari, adliya, prokuratura,  ichki ishlar, soliq va bojxona organlari vakillari, mahalliy hokimiyat, davlat idoralari mutasaddilari ishtirok etdilar.

Amaliy seminarda Prezident qarorining mazmun-mohiyati haqida so‘z yuritilib, mazkur hujjatga ko‘ra ma’muriy sud ishlarini yuritish tartibiga kiritilayotgan yangi institutlar, ularni amaliyotda qo‘llash bo‘yicha batafsil ma’lumotlar berildi.

Tadbir ishtirokchilarning qonunchilik yuzasidan bildirgan taklif va mulohazalari, mavzuga doir muhim savollari bilan yanada qizg‘in o‘tdi. 

OCHIQ ESHIKLAR KUNI

Namangan viloyati sudida sud xodimlarining ota-onalari bilan uchrashuv-muloqot hamda “Ochiq eshiklar kuni” o‘tkazildi.

Uchrashuvda dastlab viloyat sudi raisining o‘rinbosari tomonidan sud-huquq sohasidagi islohotlar haqida so‘z yuritilib, keyingi yillarda sudlarning chinakam mustaqilligini ta’minlash, korrupsion omillarni bartaraf etish bo‘yicha qator hujjatlar qabul qilingani, ayniqsa, tizim xodimlarining moddiy ta’minotini jiddiy yaxshilashga alohida e’tibor qaratilayotgani ta’kidlab o‘tildi. Bugun har bir sudya va sud xodimi ana shu e’tibordan kelib chiqib o‘z ishiga vijdonan yondoshishi kerakligi, buning uchun esa eng avvalo korrupsion holatlarga yo‘l qo‘ymasligi, fidoyilik va vatanparvarlikda hammaga namuna bo‘lishi lozimligi aytildi.

Bu borada oila a’zolarining o‘rni katta ekanligi, har bir ota-ona farzandining yurish-turishi, ish faoliyatini nazorat qilib borishi, uning muammolari bilan qiziqishi, kimlar bilan yaqin munosabatda bo‘layotganidan xabardor bo‘lishi lozimligi ta’kidlandi.

Muloqotda ota-onalar so‘zga chiqib, kasbga sadoqat, halol-poklik to‘g‘risida o‘z fikr-mulohazalarini bildirdilar.

Shundan so‘ng, ishtirokchilar sud zallari, sudya va xodimlarning xizmat xonalarida bo‘lib, farzandlari qanday sharoitlarda faoliyat olib borayotganligi bilan yaqindan tanishdilar.      

YARIM YILLIK FAOLIYAT YAKUNLARI

Namangan viloyati sudida yarim yillik faoliyat yakunlariga bag‘ishlangan yig‘ilish bo‘lib o‘tdi. Unda viloyat sudining jinoyat, fuqarolik, iqtisodiy sudlov hay’ati, tumanlararo, tuman-shahar sudlari sudyalari ishtirok etdilar.

Namangan viloyati sudi raisi Alisher Usmanov raislik qilgan yig‘ilishda viloyat sudining jinoyat, fuqarolik, iqtisodiy sudlov hay’ati, tumanlararo, tuman-shahar sudlarining 2025 yilning birinchi yarmida odil sudlovni amalga oshirish borasidagi faoliyati tanqidiy tahlil qilindi. Xususan, viloyat sudi raisi hamda o‘rinbosarlar tomonidan joriy yilning o‘tgan 6 oyi davomida ko‘rilgan jinoyat, fuqarolik, iqtisodiy ishlar tahlili, jismoniy va yuridik shaxslardan kelib tushgan murojaatlar holati, ijro va mehnat intizomi hamda huquqiy targ‘ibot ishlari keng muhokama qilinib, bu borada yo‘l qo‘yilgan kamchiliklar tanqid ostiga olindi. Ularni bartaraf etish bo‘yicha mutasaddilarga tegishli ko‘rsatma va topshiriqlar berilib, kelgusida amalga oshirilishi lozim bo‘lgan muhim vazifalar belgilab olindi.

MATBUOT ANJUMANI BAYRAM TADBIRIGA ULANDI

Namangan viloyati sudida ommaviy axborot vositalari vakillari uchun matbuot anjumani o‘tkazildi.

Ommaviy axborot vositalari vakillari, axborot xizmatlari rahbarlari, jurnalistlar ishtirok etgan anjumanda dastlab Namangan viloyati sudi hamda viloyat ma’muriy sudi raislari tomonidan sud-huquq sohasidagi islohotlar, qonunchilikdagi yangiliklar, 2025-yilning o‘tgan davri mobaynida ko‘rilgan jinoyat, fuqarolik, iqtisodiy hamda ma’muriy ishlar, jismoniy va yuridik shaxslardan kelib tushgan murojaatlarning tahlili, huquqiy targ‘ibot ishlari haqida ma’lumotlar berildi. 

Tadbirda jurnalistlar fuqarolarning huquq va manfaatlarini muhofaza qilish, odil sudlovni ta’minlash, qonuniylik va adolat barqarorligiga erishish borasida o‘zlarini qiziqtirgan savollar bilan murojaat qildilar. Ularning savol, taklif, fikr-mulohazalariga sud raislari va sudyalar batafsil javoblar berishdi.

Shundan so‘ng, 27 iyun – Matbuot va ommaviy axborot vositalari xodimlari kuni munosabati bilan Namangan viloyati sudlari bilan yaqindan hamkorlik qilib, sud-huquq sohasini ommaviy axborot vositalarida keng yoritishga o‘z hissasini qo‘shgan jurnalistlarga, shuningdek, targ‘ibot ishlarida faollik ko‘rsatib kelayotgan sudyalarga tashakkurnoma hamda esdalik sovg‘alari topshirildi.

SUDLARDA PROKUROR VAKOLATINI TA’MINLASH

Namangan viloyati sudining fuqarolik ishlari bo‘yicha sudlov hay’atida viloyat prokuraturasi bilan hamkorlikda seminar mashg‘uloti o‘tkazildi.

Fuqarolik ishlari bo‘yicha sudlarning sudyalari, prokuratura xodimlari ishtirok etgan seminarda 2024-yilning 30-sentabrida qabul qilingan  “O‘zbekiston Respublikasining ayrim qonun hujjatlariga sudlarda ishlarni ko‘rishda prokurorning vakolatlarini ta’minlashga qaratilgan o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritish to‘g‘risida”gi Qonun mazmun-mohiyati haqida so‘z yuritildi.

Mazkur qonun bilan protsessual kodekslarga bir qator o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritilgan bo‘lib, ma’ruzachilar fuqarolik sudlarida prokuror ishtirokining yangi bosqichi va qonunlarni amaliyotga qo‘llash masalalari bo‘yicha tushuntirish berdilar. Mazkur yo‘nalishdagi ayrim muammolar muhokama qilinib, kamchiliklarni bartaraf etish yuzasidan muhim vazifalar belgilab olindi.

Shuningdek, seminarda Oliy sud Plenumining 2025-yil 29-apreldagi Qarorlari mazmun-mohiyati to‘g‘risida ham batafsil tushuntirishlar berildi.


Rahmonjon Yaxyoxo’jayev,

Namangan viloyati sudining sudyasi

Skip to content