САЙЁР СУДЛАР: ОЧИҚЛИК ВА ОШКОРАЛИКНИНГ АМАЛИЙ ИФОДАСИ

САЙЁР СУДЛАР: ОЧИҚЛИК ВА ОШКОРАЛИКНИНГ АМАЛИЙ ИФОДАСИ

Ўзбекистонни ривожлантириш бўйича “Тараққиёт стратегияси”нинг  2026 йилгача бўлган даврида асосий эътибор қаратилиши лозим бўлган 5 муҳим йўналишдан бири сифатида суд тизимидаги ислоҳотларни кучайтириш, одил судловни таъминлаш белгиланган. Бу бежиз эмас, албатта. Зеро, суд идоралари адолат қўрғонига айланиб, фуқароларнинг ҳуқуқ ва қонуний манфаатларини амалда ишончли таъминламоғи керак. Хўш, амалда ҳам шундай бўляптими?

Таъкидлаш жоиз, охирги 2-3 йилда барча соҳалар қатори суд-ҳуқуқ тизимида ҳам кенг кўламли ижобий ўзгаришлар рўй берди. Мазкур ислоҳатларнинг олий мақсади – суд тизимини босқичма-босқич демократлаштириш, инсон ҳуқуқ ва эркинликларини ишончли ҳимоя қиладиган суд ҳокимиятининг ҳақиқий мустақиллигига эришишдир. Бу борадаги дастлабки қадам 2017 йилнинг 13 июн куни Тошкент шаҳрида муҳтарам Президентимизнинг судьялар билан бўлиб ўтган тарихий учрашувларида амалга оширилди. Мазкур тадбирда давлатимиз раҳбари амалий ташаббуслар асосида суд идоралари, судьялар фаолиятини бутунлай янгича асосда, самарали ташкил этиш лозимлигига алоҳида эътибор қаратдилар. Айниқса, фуқароларнинг суд идораларида сарсон-саргардон бўлишига чек қўйиш, ҳуқуқбузарликларнинг олдини олиш мақсадида бу борадаги ишларни маҳалла, корхона ва ташкилотларда сайёр суд мажлисларида кўриш кўламини кенгайтириш масалалари ҳам муҳокама қилиниб, уларнинг ҳар бири бўйича аниқ тавсия ва амалий кўрсатмалар берилди.

Ушбу устувор вазифалар ижросини амалга ошириш мақсадида Наманган вилояти судлари томонидан мунтазам равишда сайёр суд мажлислари ўтказиб келинмоқда. Хусусан, 2022 йилнинг 9 ойи давомида вилоят судлари томонидан жами 41.364 та ишлар сайёр судларда кўриб тамомланган.

Жумладан, жиноят ишлари бўйича судлар томонидан мазкур даврда жами 38.147 нафар шахсга нисбатан 30.989 та жиноят ва маъмурий ишлар кўрилган бўлиб, шундан 7287 таси сайёр судларда кўриб чиқилган. Жами сайёр судларда кўрилган ишларнинг 1200 тасини транспорт воситалари ҳаракати ёки улардан фойдаланиш хавфсизлиги қоидаларини бузиш, ўғрилик, безорилик каби жиноят ишлари, 6087 тасини савдо ёки хизмат кўрсатиш қоидаларини бузиш, солиқ қонунчилиги, йўловчи ташиш фалияти билан лецензиясиз шуғулланиш каби  маъмурий ишлар ташкил қилган. Бундан ташқари 844 та жиноят ишлари бўйича чиқарилган суд қарорлари билан боғлиқ материаллар сайёр судларда кўриб тамомланган.  

Фуқаролик ишлари бўйича судлар томонидан эса ўтган 9 ойда 49.324 та иш кўрилган бўлиб, никоҳдан ажратиш, яраштириш, кредит, алимент қарздорликларини ундириш, мерос масалаларига оид ишларнинг 26.999 таси сайёр суд мажлисларида кўриб чиқилган. Сайёр судларда кўрилган ишлардан 3.270 таси тарафларнинг ўзаро келиштириш ҳамда яраштириш йўли билан ҳал этилган.

Иқтисодий судлар томонидан 2022 йилнинг 9 ойида жами 13.239 та иқтисодий ишлар мазмунан ҳал этилиб, шундан 7.078  та ишлар сайёр суд мажлисларида кўриб чиқилган. Бу даврда сайёр судларда кўрилган 201 та ишлар оммавий ахборот воситаларида ёритилган.

Кўрилган сайёр судлар давомида 514 нафар шахс жиноят кодексининг 73-моддасига асосан жазони ўташдан муддатидан илгари шартли равишда озод қилинган, 299 нафар шахслар жиноят кодексининг 74-моддасига асосан жазони енгилроғи билан алмаштирилган.

Суд амалиётидан бир мисол. Маълумки, жиноят кодексининг 73-моддасида жазони ўташдан муддатидан илгари шартли озод қилиш нормаси, шу Кодекснинг 74-моддасида эса жазони енгилроғи билан алмаштириш нормаси қайд қилинган. Мазкур қонун талабларига кўра, жазодан озод қилиш ёки енгилроғи билан алмаштириш, ўрнатилган тартиб-қоида талабларини бажарган ва меҳнатга ҳалол муносабатда бўлган ҳамда жазонинг белгиланган қисмини ўтаган маҳкумга нисбатан қўлланилади. 2022 йилнинг 26 сентябрь куни жиноят ишлари бўйича Поп туман суди томонидан Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлиги ҳузуридаги жазони ижро этиш департаменти 2-минтақавий ҳудуд 6-сон жазони ижро этиш колониясида ўтказилган сайёр суд мажлисида ҳам суд томонидан тайинланган жазодан ўзига тегишли хулоса чиқариб, тузалиш йўлига ўтган 30 нафар маҳкумнинг иши кўриб чиқилди. Улардан 3 нафари Ўзбекистон Республикаси Жиноят кодексининг 73-моддасига асосан муддатидан илгари шартли равишда озод қилинди.Шунингдек, сайёр суд мажлисида 5 нафар маҳкумларнинг ўталмай қолган жазоси Ўзбекистон Республикаси Жиноят кодексининг 74-моддасига кўра енгилроқ жазо билан алмаштирилиб, жазони ижро этиш колониясидан озод қилинди. 22 нафар маҳкумларга нисбатан Ўзбекистон Республикаси Жиноят-ижроия кодексининг 113-моддасига асосан ўталмай қолган озодликдан маҳрум қилиш жазоси манзил колонияларда ўташи белгиланиб, инсонпарварлик тамойиллари қўлланилди.

Сайёр суд мажлиси – судлар фаолиятининг очиқлиги ва шаффофлигини намоён қилиш билан бирга ишларни кўришда жамоатчилик иштирокини таъминлаш, қонунлар мазмун-моҳиятини кенг жамоатчиликка етказиш, фуқароларни Ўзбекистон Республикаси Конституцияси ва қонунларга риоя қилиш руҳида тарбиялаш, қонун устуворлигини таъминлашининг самарали ва амалий шаклидир. Зеро, сайёр суд мажлисларида қонунни бузган шахсларни оммавий муҳокама қилиш орқали жамиятда қонун бузилиши ҳолатларига нисбатан муросасизлик маданияти шакллантирилади.

Жамиятимизда шахсни тарбиялаш орқали соғлом муҳит яратиш вазифаси, нафақат судларнинг, балки кенг жамоатчилик, қолаверса, ҳар бир фуқаронинг бурчи эканини унутмаслик лозим. Ўтказилаётган сайёр суд мажлислари айни жиҳатдан ҳам аҳамиятлидир.

Абдурасул Эранов,

Наманган вилоят судининг раиси

БАНК СОҲАСИДАГИ ҚОНУНБУЗАРЛИКЛАР МУҲОКАМА ЭТИЛДИ

Бугун мамлакатимизда банк ва молия тизимида кенг кўламли ислоҳотлар амалиётга жорий этилиб, фаолият янги тажрибалар асосида бойиб бормокда. Банк ва мижоз ўртасидаги муносабатлар янги босқичга кўтарилиб, замон талаби асосида иш юритиляпти. Бироқ, соҳа билан боғлиқ молиявий жиноятлар ортгани хизматлар бозоридаги ишларни янада такомиллаштиришни тақозо этмоқда. Шу жиҳатдан, Наманган вилояти суди томонидан вилоятдаги банк муассасаларида турли тадбирлар ташкил этилиб, уларда банк соҳаси билан боғлиқ жиноят ишлари муҳокамаси ўтказилмоқда.

Марказий банкнинг Наманган вилояти бошқармаси, “Агробанк”, “Микрокредитбанк”нинг Наманган филиалларида бўлиб ўтган ана шундай учрашув-мулоқотларда Наманган вилояти судининг жиноят ишлари бўйича судлов ҳайъати судьялари иштирок этиб, молия институтларининг ҳуқуқшунос ва кредит билан боғлиқ амалиётда иштирок этувчи мутахасисларига банк соҳаси билан боғлиқ жиноят ишлари бўйича айблов ҳукми чиқарилган ҳолатлар юзасидан батафсил тушунча бердилар. Таҳлилларга кўра, жорий йилнинг 9 ойи давомида айни шу йўналишда 372 нафар шахсга нисбатан жиноят иши кўриб чиқилиб, 160 тасида айблов эълон қилинган. Содир этилган жиноятлар оқибатида 101 миллиард 233 миллион сўм миқдоридаги зарар етказилган бўлиб, тергов ва суд даврида 49 миллиард 881 минг сўм маблағ қопланган ва қолгани суд қарори билан ундирилиши кўрсатилган. Тадбирда мутахасислар томонидан айни жиҳатлар атрофлича таҳлил этилди.

Шунингдек, айрим ҳолларда банк ходимлари томонидан фирибгарлик, коррупцион жиноятлар ҳам кузатилаётгани таъкидланди. Хусусан, таҳлилларги кўра, мазкур даврда 43 нафар банк ходими томонидан банк соҳаси билан боғлиқ коррупцион жиноятлар содир этилгани аниқланган.

Тадбирда банк ҳуқуқшуносларининг бу борада юзага келаётган муаммолар ва уларнинг олдини олишда нималарга эътибор қаратиш лозимлиги ҳақидаги саволларига судьялар томонидан жавоб қайтарилди.

Шуҳратжон Қурбонов,

Давлатмирза Камилов,

Наманган вилояти судининг судьялари

ТАҲЛИЛЛАР, ТАЛҚИНЛАР, ТАФСИЛОТЛАР

Очиқлик, ошкоралик, шаффофлик, холислик суд тизими фаолиятида ғоят муҳим аҳамиятга эга бўлиб, бу одил судловни таъминлаш ва судларнинг чинакам “Адолат қўрғони”га айланишига хизмат қилади.

Шу маънода судлар фаолиятидан жамоатчиликни мунтазам хабардор қилиб бориш яхши анъанага айлангани демократик ислоҳотлар тобора долзарблик касб этиб бораётган бугунги давр одимларига хос ва мос.

Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Суд-ҳуқуқ тизимини янада такомиллаштириш ва суд ҳокимияти органларига ишончни ошириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги Фармонида судлар фаолияти тўғрисида жамоатчилик ва оммавий ахборот воситаларини хабардор қилиш мақсадида ҳар чоракда вилоят судлари раислари ва уларнинг ўринбосарлари томонидан брифинглар, матбуот анжуманлари ўтказиш белгиланган.

Наманган вилояти судида ташкил этилган навбатдаги матбуот анжумани вилоят судларининг 9 ойлик фаолият якунларига бағишланди.

Наманган вилоят судининг жиноят, фуқаролик, иқтисодий ишлар бўйича судлов ҳайъати раислари, судьялар, Наманган вилоят маъмурий суди раиси ва судьялари иштирокидаги тадбирда 9 ойлик фаолият юзасидан ахборот бердилар.

Таҳлиллар, талқинлар, тафсилотларда вилоятдаги суд идоралари томонидан 2022 йилнинг 9 ойида кўрилган жиноят, фуқаролик, иқтисодий ҳамда маъмурий ишлар таҳлили, жиноят ишлари бўйича судлар томонидан чиқарилган айблов ҳукмлари, жазо амалиёти, ишларни юқори инстанцияларда кўриш, оқлов ҳукми, судланганлик ҳолати шунингдек, жисмоний ва юридик шахслардан келиб тушган мурожаатлар юзасидан фаолият, ҳуқуқий тарғибот жараёнлари ифода топди.

Оммавий ахборот воситалари вакиллари матбуот анжуманида фуқаролларнинг ҳуқуқ ва манфаатларини муҳофаза қилиш, одил судловни таъминлаш, қонунийлик ва адолат барқарорлигига эришиш билан борасида ўзларини қизиқтирган  саволларга батафсил жавоблар олдилар.

Жараён аниқ далиллар, фаолиятга оид таҳлилий маълумотлар одиллик ва шаффофликни таъминлашда эътибор қаратилаётган жиҳатларга оид масалалар билан қизғин ўтди.

Наманган вилояти судининг

жамоатчилик ва ОАВ билан алоқалар бўлими

ОНЛАЙН СЕМИНАР

Ўзбекистон Республикаси Олий суди ва Судьялар олий кенгаши томонидан фуқаролар ва тадбиркорлик субъектларини, шунингдек, давлат ҳокимияти ва бошқарув органлари ходимларини маъмурий судлар фаолияти ва уларнинг жамиятда қонунийликни таъминлашдаги роли билан таништириш белгиланган. Шунга кўра, Наманган вилоят маъмурий судида видеоконференцалоқа шаклидаги семинар бўлиб ўтди.

Маъмурий судларнинг судьялари, вилоят божхона бошқармаси ва Давлат солиқ бошқармаси ходимлари иштирок этган онлайн тадбирда маъмурий органлар қарорлари ва ҳаракатлари устидан маъмурий судларга мурожаат қилиш сабаблари, бу борада учраётгам муаммо ва камчилакларга тўхталиб ўтилди. Маърузачилар давлат органлари билан муносабатларда маъмурий суд амалиётида қонунларни қўллаш борасида шаклланган тажриба, шунингдек суд амалиётидаги баъзи бир муаммолар ва уларнинг ечими ҳақида фикр-мулоҳаза билдирдилар.

Семинар иштирокчилари мазкур йўналишда ўзларини қизиқтирган саволларга мутахассислардан жавоблар олдилар.

Фаҳриддин Мадраҳимов,

Наманган вилоят маъмурий судининг судьяси

ҲУҚУҚИЙ ТАРҒИБОТ

Жиноятчилик ва ҳуқуқбузарликларнинг олдини олишда тарғибот тадбирларнинг ўрни муҳим. Шу жиҳатдан Наманган вилояти суд идоралари томонидан ҳам жойларда айни йўналишдаги давра суҳбатлари, очиқ мулоқотлар ўтказиб келинмоқда.  

Фуқаролик ишлари бўйича Чуст туманлараро суди томонидан Чуст туманининг “Пансада” маҳалласида ташкил этилган тадбир ҳам одам савдоси ва коррупцияга қарши курашиш, оилавий ажримларнинг олдини олиш, хотин-қизлар ўртасидаги жиноятчиликка барҳам бериш масалаларига бағишланди. Унда иштирок этган Наманган вилоят судининг фуқаролик ишлари бўйича судлов хайъати судьялари Алишер Қўчқоров, Раҳмонжон Яхёхўжаев юқоридаги масалалар бўйича Наманган вилояти судлари томонидан олиб борилаётган ишларга тўхталдилар. Хусусан, бугун одам савдоси ва коррупция жиноятига қарши курашиш бутун дунёни ташвишга солаётган муаммо бўлиб, бу борада мамлакатимизда ҳам жиддий чора-тадбирлар белгилаб олингани таъкидлаб ўтилди.

Тадбирда шунингдек, хотин-қизлар ўртасидаги жиноятчилик таҳлил этилиб, бунга кўп ҳолларда оилавий келишмовчиликлар сабаб бўлаётгани таъкидланди. Шундан келиб чиқиб, маҳаллаларда, кенг жамоатчилик ўртасида тушунтириш, тарғибот ишларини ўтказишга келишиб олинди. Тадбир якунида аҳоли вакилларининг суд-ҳуқуқ масалаларига оид саволларига жавоблар берилди.

АҲОЛИ МУРОЖААТЛАРИ ЭЪТИБОРДА

“Суд идорасига иши тушган ҳар бир шахс ушбу даргоҳда қонун ва адолат устувор эканига ишонч ҳосил қилиши лозим”. Давлатимиз раҳбари томонидан билдирилган ушбу фикрлар бугун суд идоралари фаолиятида ўзининг яққол тасдиғини топяпти.
Наманган вилояти судлари томонидан жойларда ўтказилаётган сайёр қабуллар натижасида аҳолини ўйлантираётган кўплаб масалалар ижобий ҳал этилмоқда. Ўзбекистон Республикаси Президентининг Норин туманидаги Халқ қабулхонасида бўлиб ўтган бу галги қабулларда ҳам аҳоли мурожаатлари ўрганиб чиқилди.
Сайёр қабулда иштирок этган Наманган вилояти суди раиси Абдурасул Эранов, вилоят маъмурий судининг раиси Зарифахон Қурбонова ҳамда туман-шаҳар судларининг раис ва судьялари фуқароларнинг турли масалалардаги мурожаатларини ўргандилар.
Норинлик Мавлоно Абдуллаев сайёр қабулга бир муаммо билан келди. Унинг таъкидлаши ва Наманган вилоят суди раисига тақдим қилган ҳужжатларига кўра яшаш хонадонини вақтида кадастр рўйхатидан ўтказмаганлиги боис унга нисбатан агентлик ходимлари томонидан 3.000.000 сўм жарима белгиланган. Ҳозирда ушбу пулларни тўлашга имкони йўқлиги, шу боис жаримани камайтириб бериш бўйича амалий ёрдам сўраган. Мазкур мурожаат жойида ҳал этилиб, тайинланган 3.000.000 сўм жарима пули ўн баробарга, яъни 300.000 сўмга камайтириб берилди. Шунингдек, сайёр қабулда жазодан шартли озод қилиш, фуқаролик низоси, автотранспорт воситаси ҳужжатларини олиш, алимент ундириш каби ўнга яқин муаммоли масалалар кўриб чиқилиб, ижобий ҳал этилди.
Бугун суд идоралари фаолиятида асосий эътибор фуқароларнинг ҳуқуқ ва қонуний манфаатларини ишончли ҳимоя қилиш, одил судловни таъминлаш масаласига қаратилмоқда. Бу жойларда тизимли равишда ўтказилаётган сайёр қабуллар мисолида ҳам ўз ифодасини топяпти. Маъулумот ўрнида айтиш жоиз, жорий йилнинг ўтган 9 ойида Наманган вилоят судларига жами 6567 та мурожаат келиб тушган бўлиб, уларнинг 2689 таси қаноатлантирилган. 3673 та мурожаат бўйича ҳуқуқий тушунтиришлар берилган.

Наманган вилояти судининг
жамоатчилик ва ОАВ билан алоқалар бўлими

ҚУТЛОВ